Литература на узбекском языке

Ernest Heminguey — amerikalik yozuvchi. (ingl. Ernest Miller Hemingway; 21. 06.1899 , Ouk-Park, Illinoys, AQSH — 2.07. 1961, Ketchum, Aydaxo, AQSH) Nobel mukofoti laureati (1954). 1917 yildan Kanzas-Sitida journalist-reportyor sifatida ish boshlagan. Birinchi jahon urushi qatnashchisi (1914 18). Xeminguey 1928 yilgacha Parijda, 1939 60 yillarda Kubada yashadi. Dastlabki hikoyalar kitobi — «Bizning zamonda» (1924). «Quyosh chiqadi» (1926, inglizcha nashrlarda «Fiyesta» nomi bilan chop etilgan),
«Alvido, qurol!» (1929) romanlarida urushning bemisl mantiqsizliklari, inson haqhuquqlari, erkiga tajovuz, ayni paytda, insoniy mardlik, qadrqimmat va muxabbatning har qanday yovuz kuchlardan ustunligi yorqin ifodalangan.

Lotin Amerikasi adabiyotining buyuk vakili bo‘lmish Gabriel Garsiya Markesning “Yolg‘izlikning yuz yili” asarini birinchi marta qo‘limga olganimda, adashmasam, 14 yoshlarda edim. Buvimning uyidagi rutubatli, eski kitoblar hidi odamni mast qiluvchi qorong‘u xonada tanishganman bu asar bilan. Menda ilk bor kitobga qiziqish paydo bo‘lgan davrda kitoblarni faqat nomi o‘ziga jalb qilsagina tanlab o‘qirdim. O‘sha paytda nomi bilan diqqatimni tortgan ana shunday kitoblardan biri “Yolg‘izlikning yuz yili” asari bo‘lgan.

Asar Markes tomonidan 1965–1966-yillarda 18 oy ichida Mexiko shahrida yozib tugatilgan. Asarning original g‘oyasi 1952-yilda, muallif tug‘ilib o‘sgan qishlog‘i Arakatakaga tashrif buyurganida tug‘ilgan. Adib 1954-yilda yozilgan “Shanbadan keyingi kun” hikoyasida ilk bor Makondo shahri tilga olinadi. Aslida Markes romanining nomini “Uy” deb nomlamoqchi bo‘lgan, oxir-oqibat yozuvchi Alvaro Samudioning “Katta uy” romaniga o‘xshab qolmasligi uchun “Yolg‘izlikning yuz yili” nomini tanlagan.

«Ikki eshik orasi» romani 1986-yilda yozilgan bo‘lib, O‘tkir Hoshimov adabiy merosida asosiy o‘rinlardan birini
egallaydi. Romanda insonlar taqdiri va inson umrining murakkabligi zo‘r mahorat bilan tasvirlanadi. Adib, birinchi navbatda, tinchlikka rahna solgan urushni qoralaydi; uning g‘ayri-insoniy mohiyatiga urg‘u beradi. Ayniqsa, urush voqeligining  har bir ota-ona qalbini jarohatlagani, ko‘ngillariga ozor yetkazgani  romanning umuminsoniy pafosini tashkil etadi. Adib qalamga olgan obrazlari vositasida oddiy odamlarning fazilatlari – mardligi, matonati, vatanparvarligi va sabr-bardoshini ko‘rsatadi.

“Kichkina shahzoda” – allegorik ertak, Antuan de Sent-Ekzyuperining eng mashhur asari.

Ertak koinotdagi, shu jumladan, Yerdagi turli sayyoralarni ziyorat qilgan Kichkina shahzoda haqida hikoya qiladi. U yolg‘izlik, do‘stlik, sevgi va yo‘qotish mavzulariga bag‘ishlangan.

Kitob bolalar uchun yozilganiga qaramay, uning xarakteri hayot va inson tabiatiga yaqin. Kitob birinchi marta 1943-yil 6-aprelda Nyu-Yorkda nashr etilgan. Dunyo bo‘ylab 140 million nusxada sotilgan va dunyoda eng ko‘p sotilgan kitoblardan biriga aylangan.

„Oq soʻyloq“, baʼzan „Oq soʻyloqtish“ oʻlaroq tarjima qilinadi (inglizcha: White Fang) — amerikalik yozuvchi Jack London qalamiga mansub roman. Kitob oʻlaroq birinchi marta 1906-yil „Macmillan“ nashriyoti tomonidan chop etilgan. Ilk bor oʻsha yili „Outing“ jurnalida chop etilgan.

Romandagi hodisalar 1890-yillarda Kanadada sodir boʻladi. „Oq soʻyloq“ muallifning „Yovvoyilik chaqirigʻi“ (inglizcha: The Call of the Wild) romanining sherigi va mavzu jihatdan aksidir. „Oq soʻyloq“ romanining bosh qahramoni boʻri boʻlsa, „Yovvoyilik chaqirigʻi“ romanining bosh qahramoni xonakilashtirilgan it haqidadir.

Roman bosh qahramon Oq soʻyloq nuqtai nazaridan soʻzlab beriladi. Bu esa muallifga jonivorlar dunyoga va insonlarga qanday koʻz bilan qarashi haqida yozish imkonini bergan. Asarda axloq kabi murakkab mavzular ham koʻrib chiqiladi. Roman bir necha tilga, jumladan, oʻzbek tiliga tarjima qilingan, uning asosida bir necha film suratga olingan.

„Oq soʻyloq“ gʻarbda roman hisoblanadi. Rossiyada, shu sabab Oʻzbekistonda ham qissa deb yuritiladi. Romanni oʻzbek tiliga Olim Otaxon tarjima qilgan. Oʻzbekcha nashr 2010-yil Toshkent shahrida Gʻafur Gʻulom nomidagi nashriyot-matbaa uyida chop etilgan.

Xudoyberdi To‘xtaboevning ushbu asari sarguzashtlarga boy bo‘lib, o‘zbek bolalar adabiyotining noyob durdonalaridan biridir. Unda bolalikning sodda va samimiy, quvnoq va zavqli onlari teran nigoh bilan qalamga olinadi. Bu asarni, asardagi kulgiga boy sarguzashtlarni bemalol zamonaviy Garri Potterga qiyoslasa bo‘ladi. Asarni o‘qib chiqsangiz bunga amin bo‘lasiz.

Jamiyatning barcha davrlarda mavjud bo`lgan qusurlaridan biri, siz-u bizga yondosh olam — o`sha jinoyat olami. O`zbek xalq yozuvchisi Tohir Malik ana shu muammoning og`riqli nuqtalarini o`zining bir nechta asarlarida qalamga olgan. Yozuvchining «Shaytanat» asari o`zining o`tkir syujeti, g`oyasi, voqealar rivoji hamda qahramonlarning jonliligi bilan o`quvchini hamon mutolaaga chorlab kelmoqda.

Xurshid Davronning ushbu to‘plamidan joy olgan hikoya va qissalarida ulug‘ ajdodlarimiz – sohibqiron Amir Temur, Mirzo
Ulug‘bek, Alisher Navoiy, Bahouddin Naqshband, Bibixonim, Najmiddin Kubro singari insonlarning haqiqat va adolat tantanasi
yo‘lidagi kurashlari qalamga olingan.

„Yodgor“ — oʻzbek yozuvchisi Gʻafur Gʻulom qalamiga mansub qissa. Ilk bor 1936-yil chop etilgan. Bir necha marta nashr qilingan. Asarni L. Satserdotova rus tiliga tarjima qilgan. Qissada yangi odam xarakterining shakllanishi tasvirlangan. Asarda inson tarbiyasi Joʻra, Saodat va Mehrixon obrazlari yordamida ochib berilgan.

Eʼtiboringizga havola qilinayotgan “Jinoyatning uzun yoʼli” risolasida oʼsmir-yoshlarning toʼgʼri yoʼldan adashishlari sabablari haqida mulohaza yuritilgan.

Oʼylaymizki, sevimli yozuvchingizning ushbu asari ham Sizda katta qiziqish uygʼotadi.

„Martin Eden“ (talaffuzi: Martin Iden) (inglizcha: Martin Eden) — amerikalik yozuvchi Jack London qalamiga mansub roman. Kitob oʻlaroq birinchi marta 1909-yil „Macmillan“ nashriyoti tomonidan chop etilgan. Ilk bor 1908-yilning sentabridan 1909-yilning sentabrigacha „The Pacific Monthly“ jurnalida chop etilgan.

„Martin Eden“ Londonning oʻzbek kitobxonlari orasida eng yaxshi tanilgan asarlaridan biridir. Romanni oʻzbek tiliga Qodir Mirmuhamedov tarjima qilgan. Oʻzbekcha nashr 1986-yil Toshkent shahrida Gʻafur Gʻulom nomidagi badiiy adabiyot nashriyotida chop etilgan.

Romanda yozuvchi boʻlish ishtiyoqida yurgan yosh kishi haqida soʻz yuritiladi. London romanda oʻz hayotini aks ettirgan. Ammo Londondan farqli oʻlaroq, asar qahramoni Eden sotsializmga qarshi chiqadi. Roman qahramoni ogʻir mehnat qilib, shuhrat qozonadi. Ammo oʻzi ideallashtirgan tuzumdan hafsalasi pir boʻlib, umidsizlikka tushadi hamda oʻz joniga qasd qiladi.

Hamza Hakimzoda Niyoziy (1889.6.3, Qo‘qon — 1929.18.8, Farg‘ona viloyati Shohimardon qishlog‘i) — shoir, yozuvchi, pedagog, teatr arbobi. O‘zbekiston xalq yozuvchisi (1926). Solkashon mahallasidagi eski maktab va madrasada (1896—1906), keyin qisqa muddat Namangan madrasasida (1908) tahsil ko‘rgan. 1909 yilda Kogonda matbaada ishlagan. So‘ngra Toshkentga kelib, usuli jadid maktablarining o‘quv dasturi bilan tanishgan va shunday maktablarni dastlab Qashqardarvoza mahallasida (1910), keyin Qo‘qon shahrining Hojibek guzarida (1911) va Marg‘ilonda (1914) ochgan. Hamza keyingi hayoti va faoliyati davomida qisqa muddat Qo‘qondagi rus-tuzem maktabida o‘qituvchi, «Sho‘roi islom» tashkilotining ozuqa sho‘‘basida mirza, «Kengash» va «Hurriyat» jurnallarida muharrir (1917), Farg‘ona viloyati madaniy-maorif bo‘limida xodim (1918), Turkiston fronti siyosiy boshqarmasi ixtiyoridagi O‘lka musulmon siyosiy truppasida rejissyor (1919), «Dor ush-shafaqa» maktabida mudir (1920), Buxoro viloyati maorif va harbiy targ‘ibot-tashviqot sho‘‘basi qoshidagi teatr truppasida rahbar (1921), Xorazm viloyatidagi kasaba soyuzlarining madaniy-ma’rifiy muassasalarida mudir (1921—24), Farg‘ona maorif qo‘mitasi qaramog‘idagi ong-bilim sho‘‘basida mudir o‘rinbosari (1924) singari turli lavozimlarda xizmat qilgan. 1926 yildan erkin ijod bilan shug‘ullangan. Ammo rahbar idoralarning topshirig‘i bilan 1928 yil avgustdan Shohimardonda targ‘ibot-tashviqot ishlari olib borgan va so‘nggi safari chog‘ida halok bo‘lgan.

Odamiyilk, taqdirlar o’yini, hamyurtlar o’rtasidagi insoniy munosabatalar, zamonamiz yoshlari o’rtasidagi sof va samimiy muhabbat, milliy qadriyat urf-an’analarimizga cheksiz hurmat, ota-onaga ehtirom tobora taraqqiy etayotgan ozod va obod Vatanni e’zozlash kabi tuyg’ular mazkur asarning diqqat markazida turadi.

Uni mutolaa qilar ekansiz o’zingizni ona-yurtimizning maftunkor tog’larida, betakror milliy udumlarimiz safida , ko’rasiz, qolaversa, Krasnoyars o’lkasining g’ozal go’shalarida ham lirik va milliy qo’shiqlarimiz qanotida sokin parvoz qilasiz.

Asar “Tog’lik qiz qismati” deb atalsada, aslida u uch zamondoshlarimiz sportchi, chegarachi va tadbirkor yoshlarning taqdiri haqida bo’lib, real voqealarga asoslangan.

“Ruhlar isyoni” – o’zbek shoiri Erkin Vohidov qalamiga mansub bengal shoiri Nazrul Islom haqidagi doston. Doston bir necha rivoyatdan iborat bo’lib, ularda turli tarixiy va tarixiy bo’lmagan shaxslar haqida so’z yuritiladi. Ibrohim G’ofurov doston haqida “Menga u ko’p jihatlardan bugungi o’zbek she’riy tafakkurining – lirik cho’qqisi bo’lib ko’rinadi”, deb yozgan.

Doston ilk bor “Sharq yulduzi” jurnalida chop etilgan. Kitob o’laroq birinchi marta  1980-yil Toshkent shahrida G’afur G’ulom nomidagi Adabiyot va san’at nashriyotida chop etilgan.

Dostonni Aleksandr Faynberg rus tiliga tarjima qilgan. Ruscha nashr 1983-yil Moskva shahrida “Sovetskiy pisatel’” nashriyotida chop etilgan. Doston keyinchalik Vohidovning bir necha she’riy to’plamiga, jumladan, “Sharqiy qirg’oq”, “Sadoqatnoma”, “She’r dunyosi”, hamda “Zamin sayyorasi” to’plamlariga kiritilgan.

“Odam-amfibiya” – rus yozuvchisi Aleksandr Belyayev qalamiga mansub ilmiy-fantastik roman. Muallif romanni 1927-yilda yozgan. Asar ilk bor “Vokrug Sveta” jurnalida chop etilgan. Kitob sifatida ham o’sha yili nashr qilingan. “Odam-amfibiya”ni o’zbek tiliga Nizom Komilov tarjima qilgan. Roman o’zbek tilida ilk bor 1970-yil Toshkent shahrida “Yosh gvardiya’ nashriyotida Belyayevning “KETS yulduzi” romani bilan birga to’plam o’laroq chop etilgan. 1989-yil “Odam-amfibiya. Jahongir.KETS yulduzi” to’plamida qayta nashr qilingan. Asar bosh qahramoni ham suvda, ham quruqlikda yashay oladigan odam-amfibiyadir.

Abdulla Qodiriy – XX a. yangi o’zbek adabiyotining ulkan namoyondasi, o’zbek romanchiligining asoschisi; 20-yillardagi muhim ijtimoiy-madaniy jarayonlarning faol ishtirokchisi. Bog’bon oilasida tug’ilgan.

Abdulla Qodiriy ikkinchi yirik asari “Mehrobdan chayon”ni  1928-yil  fevralda yozib tugatdi. Roman 1929-yil Samarqandda bosilib chiqdi. Garchi bu roman mavzui ham XIX adabiyot hodisalari – “xon zamonlari” davridagi o’zboshimchaliklarni ko’rsatishga qaratilgan bo’lsada, unda roman yozilgan davr ruhi kuchli. Asarni “Mehrobdan chayon” deb atash, ziyoli ulamolarni qahramon qilib tanlashdan murod muqaddas dargoh – sajdagohdan chiqqan , o’sha dargohga nomunosib munofiq , qallob, tuban kimsalarga, hasadgo’y, e’tiqodsiz kishilarga ishoradir. Romanda Anvar bilan Ra’noning sevgi sarguzashti, qalb nazokati shoirona tarannum etilgan. Maktabdor Solih mahdumning yumoristik obrazi adabiyotshunoslikda yozuvchining jiddiy yutug’i, kashfiyoti sifatida e’tirof qilingan.

KUNTUGʻMISH» — oʻzbek xalq dostoni. Nurmon Abdivoy oʻgʻli, Ergash Jumanbulbul oʻgʻli, Egamberdi Ollamurod oʻgʻli, Bekmurod Joʻraboy oʻgʻli va boshqa baxshilardan yozib olingan. Ergash shoir va Bekmurod baxshi variantlari nashr etilgan (1971, 1975). 12-asrgacha Turkiston va Talas atrofida yashagan turk-oʻgʻiz qabilalarining turli vaql, af-sova va tarixiy qoʻshiqlari zaminida, qadimiy oʻgʻiz epik anʼanalari asosida paydo boʻlgan. Dostonda noʻgʻaylar podshosi Avliyoyi Qoraxonning oʻgʻli bilan Zangar shahri vazirining qizi Xolbeka orasidagi sevgi hikoya etiladi. «K.» mukammal kompozitsion birlikka ega. Unda zulm va haqsizlik qoralangan, sevgi, vafo, sadoqat va adolat ulugʻlangan. «K.»ning yozib olingan turli variantlari Oʻzbekiston FA Til va adabiyot instituti folklor arxivida saqlanadi. Doston «Bulbul taronalari» (1972), «Oʻzbek xalq ijodi» (1975) kabi toʻplamlarga kiritilgan. H. T. Zarifov, V.M.Jirmunskiy, M. Saidov, T. Mirzayev va boshqa tomonidan tadqiq qilingan.

Kelinlar qoʻzgʻoloni“ (ruscha: Бунт невесток) — taniqli oʻzbek rejissori Melis Abzalov 1984-yil yaratgan kinokomediya.^[1][2] Komediya Said Ahmadning shu nomli asari asosida olingan. „Kelinlar qoʻzgʻoloni“ sovet davrida olingan eng yaxshi oʻzbek kinokomediyalaridan biri hisoblanadi.^[3] Melis Abzalov 1982-yil yaratgan „Suyunchi“ filmidagi kabi „Kelinlar qoʻzgʻoloni“da ham qattiqqoʻl buvi haqida soʻz boradi.

Farmon bibi (Tursunxon Jaʼfarova ijro etgan) mehribon, ammo juda qattiqqoʻl ona boʻlib, oʻzining yetti oʻgʻli va ularning oilalari bilan bir hovlida yashaydi. Eng kenja oʻgʻliga tushgan kelin Nigora Farmon bibiga qarshi „qoʻzgʻolon“ koʻtaradi, boshqa kelinlar esa uni qoʻllab-quvvatlaydi. Farmon bibi kelinlariga yon berishga va ularning talablarini bajarishga majbur boʻladi.

Adabiy tanqidchilikda “Galatepaga qaytish” qissasidagi Samad obraziga u qadar e’tibor berilmagan. Sababi oddiy: Inara va Mazluma voqealari hech qanday tahlil va muhokamalarsiz ham Samadning kimligini ko‘rsatadi – u o‘z huzuri uchun o‘zganing insonlik sha’nini toptab o‘tishdan ham qaytmaydigan xudbin odam. Biroq, bizning nazarimizda, shuning o‘zigina Samadning ijtimoiy-psixologik tip sifatidagi mohiyatini ochib berish uchun kamlik qiladi. Ma’lumki, badiiy asarda voqea-hodisa, xarakter va detallarning yuzadagi ma’nosidan tashqari yanada chuqurroq ma’nolari ham ko‘zda tutiladi. Shunga ko‘ra, Samad obrazining ijtimoiy-psixologik qiyofasi bir qarashda ko‘ringanidan ko‘ra murakkabroq. Mazkur obraz nafaqat Mazluma voqeasi orqali, balki butun asar kontekstida talqin qilinishi kerak. Agarda Mazluma voqeasini qism deb olsak, ushbu qismning ma’nosi uning boshqa qismlar bilan aloqasi orqali to‘laroq ochiladi, uning o‘zi ham boshqa qismlarning mazmunini ochishga, to‘ldirishga xizmat qiladi. Samad obrazi haqidagi mulohazalarimizda biz ana shu nuqtai nazarga tayanamiz.

Italyan adibi Dino Butssati (1906–1972) XX asr jahon hikoyanavislik sanʼatining betakror namoyandalaridan biri sanaladi.Adibning 1958 yilda chop etilgan “Oltmish hikoya” toʻplami Italiyaning eng obroʻli “Strega” adabiy mukofoti bilan taqdirlangan. “La Skala”dagi shov-shuv” hikoyasi esa Ikkinchi jahon urushidan keyingi Yevropa adabiyotida dunyoga kelgan yuksak badiiy asar sifatida baholangan.

Qo‘lingizdagi asar nafaqat avtobus haydovchilari va yo‘lovchilari, balki o‘z hayot yo‘lida qoqilgan zamondoshlarimiz haqidadir. Darhaqiqat, ba’zi hamyurtlarimiz yengil va oson pul topish maqsadida Vatanini tark etib, o‘z insoniy qadrlarini yerga urmoqdalar. Qonunsiz tarzda yurtdan chiqib ketgan vatandoshlarimiz xorijda qora ishlarga jalb etilib, ayrim hollarda qul sifatida kamsitilayotganligi ham sir emas.Afsuski, boylik, mo‘may daromad ketidan quvganlar orasida xoru zor bo‘lib qaytayotganlar yoki farzandlarini tirik yetim qilib, oilasini taqdir hukmiga tashlab ketayotgan fuqarolarimiz ham bor. Asarda bugungi kunning ana shu dolzarb muammosi qalamga olingan.

Abu Ali ibn Sino (toʻliq ismi: Abū ‘Alī al-Husayn ibn ‘Abd Allāh ibn Sīnā al-Balkhī; arabcha: أبو علي الحسین بن عبدالله بن سینا) — buxorolik fors[2] qomusiy olim va faylasuf. 980-yilning 18-iyunida Buxoro yaqinidagi Afshona qishlogʻida tugʻilgan va 1037-yilning 16-avgustida Hamadonda vafot etgan. Gʻarbda Avitsenna (ingl. Avicenna) nomi bilan mashhur.Ibn Sinoning otasi Abdulloh Balx shahridan boʻlib, Somoniylar amiri Nuh ibn Mansur (967—997) davrida Buxoro tomoniga koʻchib, Hurmaysan qishlogʻiga moliya amaldori etib tayinlanadi. U Afshona qishlogʻida Sitora ismli qizga uylanib ikki oʻgʻil farzand koʻradi. Oʻgʻillarining kattasi Husayn (Ibn Sino), kenjasi Mahmud edi. Husayn 5 yoshga kirgach, Ibn Sinolar oilasi poytaxt — Buxoroga koʻchib keladi va uni oʻqishga beradilar. 10 yoshga yetar yetmas Ibn Sino Qurʼon va adab darslarini toʻla oʻzlashtiradi. Ayni vaqtda u hisob va aljabr bilan ham shugʻullanadi, arab tili va adabiyotini mukammal egallaydi. Ibn Sinoning ilm sohasidagi dastlabki ustozi Abu Abdulloh Notiliy edi. U el orasida hakim va faylasuf sifatida mashhur boʻlgani uchun otasi Ibn Sinoni unga shogirdlikka berdi. Notiliyning qoʻlida olim mantiq, handasa va falakiyotni oʻrgandi va baʼzi falsafiy masalalarda ustozidan ham oʻzib ketdi. Ibn Sinoning aql-zakovatini koʻrgan ustozi otasiga uni ilmdan boshqa narsa bilan shugʻullantirmaslikni tayinlaydi. Shundan soʻng ota oʻgʻliga ilm oʻrganish va bilimlarini chuqurlashtirish uchun barcha sharoitlarni yaratib berdi. Abu Ali tinmay mutolaa qilib, turli ilm sohalarini oʻzlashtirishga kirishdi. U musiqa, optika, kimyo, fiqh kabi fanlarni oʻqidi, xususan, tabobatni sevib oʻrgandi va bu ilmda tez kamol topa boshladi.

Milodning IX – XI asrlari Markaziy Osiyoda ilm-fan yuksak taraqqiy etgan va buyuk allomalar davri edi. Oʻsha davrning keng bilimli, peshqadam olimlaridan biri Abu Abdulloh al-Xorazmiy boʻlgan.Bu olim haqida saqlanib qolgan maʼlumotlar juda kam. Olimning toʻliq ismi Abu Abdulloh Muhammad ibn Ahmad ibn Yusuf al-Xorazmiydir. Uning yoshligi Xorazmning Xiva, Zamaxshar va Qiyot shaharlarida oʻtgan. Bu shaharlarda u tugʻilgan, voyaga yetgan, yashagan, taʼlim olgan. Olim Xurosonda ham yashagan. Uning mashhurligi vazir Abul Hasan al-Utbiy huzurida kotib boʻlib xizmat qilgan davrida choʻqqisiga chiqqan. Shu vazifasi tufayli u “al-kitob al-Xorazmiy” nomi bilan ham tanilgan. Oʻz xizmat vazifalari yuzasidan Buxoroga tez-tez borib turgan va koʻpgina allomalar bilan hamsuhbat boʻlgan. Ayni vaqtda ilmga chanqoq olim xizmat asnosida amirning boy kutubxonasidan foydalanish huquqini qoʻlga kiritgan. Abu Abdulloh al-Xorazmiy 997 yilda vafot etgan.Olimning dunyoqarashi oʻsha davrda keng tarqalgan qadimgi yunon falsafasi va madaniyati, Sharq namoyandalari Yoqub ibn Isʼhoq al-Kindiy, Abu Nasr al-Forobiy hamda Abu Bakr ar-Roziy taʼsiri ostida shakllandi.

Milodning IX – XI asrlari Markaziy Osiyoda ilm-fan yuksak taraqqiy etgan va buyuk allomalar davri edi. Oʻsha davrning keng bilimli, peshqadam olimlaridan biri Abu Abdulloh al-Xorazmiy boʻlgan.Bu olim haqida saqlanib qolgan maʼlumotlar juda kam. Olimning toʻliq ismi Abu Abdulloh Muhammad ibn Ahmad ibn Yusuf al-Xorazmiydir. Uning yoshligi Xorazmning Xiva, Zamaxshar va Qiyot shaharlarida oʻtgan. Bu shaharlarda u tugʻilgan, voyaga yetgan, yashagan, taʼlim olgan. Olim Xurosonda ham yashagan. Uning mashhurligi vazir Abul Hasan al-Utbiy huzurida kotib boʻlib xizmat qilgan davrida choʻqqisiga chiqqan. Shu vazifasi tufayli u “al-kitob al-Xorazmiy” nomi bilan ham tanilgan. Oʻz xizmat vazifalari yuzasidan Buxoroga tez-tez borib turgan va koʻpgina allomalar bilan hamsuhbat boʻlgan. Ayni vaqtda ilmga chanqoq olim xizmat asnosida amirning boy kutubxonasidan foydalanish huquqini qoʻlga kiritgan. Abu Abdulloh al-Xorazmiy 997 yilda vafot etgan.Olimning dunyoqarashi oʻsha davrda keng tarqalgan qadimgi yunon falsafasi va madaniyati, Sharq namoyandalari Yoqub ibn Isʼhoq al-Kindiy, Abu Nasr al-Forobiy hamda Abu Bakr ar-Roziy taʼsiri ostida shakllandi.

Chingiz Toʻraqulovich Aytmatov (qirgʻ. Chingiz Aytmatov; 12-dekabr, 1928 – 10-iyun, 2008) – Qirg‘iziston xalq yozuvchisi (1968). Qirg‘iziston Fanlar Akademiyasi akademik (1974). Qirg‘iziston qishloq xoʻjaligi institutini tamomlagan (1953). 1956 – 58 yillari Moskvadagi yozuvchilar uyushmasi Oliy adabiyot kursi tinglovchisi. Asarlarini qirg‘iz va rus tilida yozadi. Ilk hikoyalari 1950 yillarda bosilgan. „Bay-damtol sohillarida“ (1955), „Yuzma-yuz“ (1957) asarlari o‘tkir syujet, kuchli ichki ruhiy ziddiyatlarga boy. „Jamila“ (1958), „Sarvqomat dilbarim“ (1961), „Bo‘tako‘z“, „Birinchi muallim“ (1962), „Momo yer“, „Somon yo‘li“ (1963), „Alvi-do, ey Gulsari“ (1966) kabi qissalarida muhabbat mavzui katta ehtiros bilan ta-rannum etilgan. A.ning „Tog‘ va cho‘l qissalari“ turkumiga kirgan asarlari yuksak baholandi. A.ning „Oqkema“ (1970) qissasida insoniy go‘zallik, ezgulik va hayot ziddiyatlari, ekologiya muammolari teran tadqiq etiladi. „Oq kema“ kinofilmi ham asar kabi shuhrat qozondi. „Dengiz yoqalab chopayotgan ola-par“ (1977) qissasida muhim maʼnaviy masalalar, sho‘ro davridagi hayotning mashʼum manzaralari o‘z ifodasini top-gan.»Asrga tatigulik kun» (1980), „Qi-yomat“ (1986), „Kassandra tamg‘asi“ (1990) romanlarida zamonamizning umu-minsoniy tomonlari, ona Sayyoramizning taqdiri, kuchli falsafiy, axloqiy va ijtimoiy muammolar ko‘tarilgan.

Lotin Amerikasi adabiyotining buyuk vakili bo‘lmish Gabriel Garsiya Markesning “Yolg‘izlikning yuz yili” asarini birinchi marta qo‘limga olganimda, adashmasam, 14 yoshlarda edim. Buvimning uyidagi rutubatli, eski kitoblar hidi odamni mast qiluvchi qorong‘u xonada tanishganman bu asar bilan. Menda ilk bor kitobga qiziqish paydo bo‘lgan davrda kitoblarni faqat nomi o‘ziga jalb qilsagina tanlab o‘qirdim. O‘sha paytda nomi bilan diqqatimni tortgan ana shunday kitoblardan biri “Yolg‘izlikning yuz yili” asari bo‘lgan.Asar Markes tomonidan 1965–1966-yillarda 18 oy ichida Mexiko shahrida yozib tugatilgan. Asarning original g‘oyasi 1952-yilda, muallif tug‘ilib o‘sgan qishlog‘i Arakatakaga tashrif buyurganida tug‘ilgan. Adib 1954-yilda yozilgan “Shanbadan keyingi kun” hikoyasida ilk bor Makondo shahri tilga olinadi. Aslida Markes romanining nomini “Uy” deb nomlamoqchi bo‘lgan, oxir-oqibat yozuvchi Alvaro Samudioning “Katta uy” romaniga o‘xshab qolmasligi uchun “Yolg‘izlikning yuz yili” nomini tanlagan.

Alisher Navoiy ijodining yuksak choʻqqisi „Xamsa“ asari (1483-85)dir, shoir birinchilardan boʻlib, turkiy tilda toʻliq „Xamsa“ yaratdi va turkiy tilda shunday koʻlamdor asar yozish mumkinligini isbotlab berdi. Ushbu toʻplamni Nizomiy Ganjaviyning „Panj Ganj“ („Besh xazina“) asariga havas sifatida yozilganligini oʻquvchilarga anglatmoq maqsadida „Xamsa“ning kirish qismida: „Emas oson bu maydon ichra turmoq,Nizomiy panjasigʻa panja urmoq.“deya taʼkid etadi.„Xamsa“ tarkibiga «Hayrat ul-abror», «Farhod va Shirin», „Layli va Majnun“, „Sabʼai sayyor“, „Saddi Iskandariy“ kabi dostonlar kiradi.

Odamiyilk, taqdirlar o’yini, hamyurtlar o’rtasidagi insoniy munosabatalar, zamonamiz yoshlari o’rtasidagi sof va samimiy muhabbat, milliy qadriyat urf-an’analarimizga cheksiz hurmat, ota-onaga ehtirom tobora taraqqiy etayotgan ozod va obod Vatanni e’zozlash kabi tuyg’ular mazkur asarning diqqat markazida turadi.Uni mutolaa qilar ekansiz o’zingizni ona-yurtimizning maftunkor tog’larida, betakror milliy udumlarimiz safida , ko’rasiz, qolaversa, Krasnoyars o’lkasining g’ozal go’shalarida ham lirik va milliy qo’shiqlarimiz qanotida sokin parvoz qilasiz.Asar “Tog’lik qiz qismati” deb atalsada, aslida u uch zamondoshlarimiz sportchi, chegarachi va tadbirkor yoshlarning taqdiri haqida bo’lib, real voqealarga asoslangan.

14-asr oʻrtalarida barlos beki oʻgʻli Temur Taragʻay buyuk siyosiy arbob sifatida tarix sahnasida namoyon boʻladi. Nufuzli turk amiri Qazagʻon nabirasi — Samarqand hukmdori Xusayn bilan ittifoqchilikda Temur Movarounnahrni birlashtirish va uni moʻgʻil bosqinidan ozod qilish uchun kurash boshlaydi. Biroq koʻp oʻtmay ular oʻrtasidagi munosabatlar keskinlashadi. 1370 yili Amir Temur Xusayn qoʻshinini tor-mor qilgach, Movarounnahr amiri deb eʼlon qilinadi. 1372—1388 yillar davomida Amir Temur Xorazmga besh marta yurish qiladi va uning oʻziga toʻla tobe boʻlishiga erishadi. Shundan soʻng u Eron, Iroq, Kavkaz, Suriya, turkiyaga harbiy yurishlarni boshlaydi. Natijada ulkan imperiya barpo etiladi. Biroq Temur davlati qudratiga Juchi ulusi tarkibidagi Oltin oʻrda va Oq oʻrda doimo rahna solib turadi. 1379 yili Amir Temur Toʻxtamishning Oq oʻrda taxtiga koʻtarilishiga yordam beradi. Biroq Mamay ustidan qozonilgan gʻalabadan soʻng, Toʻxtamish Oltin oʻrdadagi oliy hokimiyatni egallab oladi va Temur tasarrufidagi yerlarga hamla qila boshlaydi. Bunga javoban Amir Temur Toʻxtamishni 1391 yili Qunduzchi va 1395 yili Shimoliy Kavkazdagi Terek daryosi vodisida qaqshatqich magʻlubiyatga uchratadi. Natijada Toʻxtamish kuchlari shunchalar zaiflashdiki, Temur uchun Volgaboʻyiga, Oltin oʻrda poytaxti — Saroy Berkka toʻgʻridan-toʻgʻri yoʻl ochiladi. Shahar ishgʻol etiladi. 1398—1399 yillarda mashhur hind yurishi amalga oshirilib, u yurtdan katta oʻlja olib kelinadi. 1400 yili Amir Temur turk sultoni Boyazid I va misr sultoni Farajga qarshi urush boshlaydi. 1402 yili Anqara yaqinida usmon sultoni usil-kesil tor-mor qilinadi va bu hol Istanbulni usmonli turklar tomonidan istilo etilishini 50 yilga kechiktiradi. 1404 yil boshida Temur oʻzining 200 ming lashkarlik qoʻshini bilan Xitoyga yurishga hozirlik koʻradi. Biroq 1405 yilning 18 fevralida Temurning Oʻtrorda vafot etishi tufayli bu yurish amalga oshmay qoldi. Amir Temur hukmronligi davrida ulkan imperiyaning markazi boʻlgan Movarounnahrda iqtisod, savdo va madaniyat yuksak darajada ravnaq etdi. Temuriylar uygʻonishi davri boʻlmish 14-15-asrni Markaziy Osiyo tarixidagi „oltin asr“, deb ataladi. Bu asr jaxonga mashhur olimlar, buyuk shoirlar va rassomlarni tuhfa etdi. Isfaxoniy oʻzining „Buxorolik mehmon kitobida“ Samarqandda paxtachilikning rivojlanishi hamda paxta tolasi va shoyi matolarining ishlab chiqarilishi haqida bayon etgan.

Bu voqeani ruhiy kasalliklar shifoxonasining birida yigirma uchinchi raqamli bemor hammaga gapirib beradi. U, chamasi, oʼttizni qoralab qoʼygan, ammo zohiran juda yosh koʼrinardi. U nimalarni koʼrgan-kechirgan… umuman olganda, nima farqi bor koʼrgan-kechirganlarining? Mana, u men va shifoxona direktori shifokor S.ning oldida tizza quchib oʼtirgan koʼyi oʼz tarixini uzundan-uzoq zerikarli hikoya qilarkan , vaqti-vaqti bilan panjara orqasida – qovogʼi soliq qorli bulutlar tomon panjalarini uzatgancha, eman daraxti koʼrinib turgan deraza tarafga qarab-qarab qoʼyardi…

Аdibning bu romani bir qarashda murakkab, ammo jiddiy siyosiy-ijtimoiy ramzlarga ishora beruvchi, kuchli adabiy parodiyaga toʼliq asar sanaladi. Roman qahramonlari kino olamining odamlari, yaʼni, kinoyulduzlar, kinodramaturglar, kinorejissyorlar, kinotanqidchilar, kinoijodkorlarning xulqi, feʼli, betartib, yengil-elpi hayoti haqida yozilgandek taassurot qoldiradi. Аsarda Farhod Ramazonning quloqdosh yozuvchi doʼstining sharhi asarning oʼzak mohiyatini topishimizda kalit boʼlib xizmat etadi.

„Sherlock Holmes haqida hikoyalar“ (talaffuzi: Sherlok Xolms haqida hikoyalar) — shotland yozuvchisi Arthur Conan Doyle yaratgan izquvar Sherlock Holmes haqidagi hikoyalar toʻplami. Toʻplam 1966-yil Toshkent shahrida „Yosh gvardiya“ nashriyotida chop etilgan. Oʻzbek tilidagi mazkur toʻplamga 12 ta hikoya kiritilgan.Hikoyalarni oʻzbek tiliga 1956-yil Moskvada „Detgiz“ nashriyotida chop etilgan ruscha nashridan Vahob Roʻzimatov tarjima qilgan.Toʻplamdagi 4 hikoya „The Adventures of Sherlock

O’zbekiston xalq yozuvchisi, bolalarning sevimli adibi Xudoyberdi To’xtaboyevning asalari ‎nafaqat respublikamizda, balki chetellarda ham ma’lum va mashhurdir. Qo’lingizdagi “Sariq ‎devni minib” sarguzasht romani bolalar hayotidan olib yozilgan bo’lib, ularning sevimli ‎kitoblaridandir. Bu asarda orzu-havasga eltadigan chinakam yo’l halol mehnat, yaxshi xulq-odob ‎va qunt bilan o’qishda ekanligi ta’kidlanadi.‎

Ingliz adabiyoti tarixida mashhur yozuvchi va dramaturg Somerset Moem (1874-1965) ijodi alohida oʼringa ega. Аdib oʼzining asarlarida qahramonlar ruhiy olamini teran ochib bergani, Badiiy soʼz imkoniyatlarini yuksak mahorat bilan namoyish etgani bois juda keng kitobxonlar ommasining eʼtiborini qozondi.06Somerset Moemning «Insoniy ehtiroslarning uqubatlari» (1915), «Oy va chaqa» romanlari, «Davra» (1921) singari koʼplab pьesalar va ayniqsa, 1926 yili nashr etilgan «Kazuarin daraxti» nomli toʼplamidan joy

Abdulla Qodiriy – XX a. yangi o’zbek adabiyotining ulkan namoyondasi, o’zbek romanchiligining asoschisi; 20-yillardagi muhim ijtimoiy-madaniy jarayonlarning faol ishtirokchisi. Bog’bon oilasida tug’ilgan.Abdulla Qodiriy ikkinchi yirik asari “Mehrobdan chayon”ni 1928-yil fevralda yozib tugatdi. Roman 1929-yil Samarqandda bosilib chiqdi. Garchi bu roman mavzui ham XIX adabiyot hodisalari – “xon zamonlari” davridagi o’zboshimchaliklarni ko’rsatishga qaratilgan bo’lsada, unda roman yozilgan davr ruhi kuchli. Asarni “Mehrobdan chayon” deb atash, ziyoli ulamolarni qahramon qilib tanlashdan murod muqaddas dargoh – sajdagohdan chiqqan , o’sha dargohga nomunosib munofiq , qallob, tuban kimsalarga, hasadgo’y, e’tiqodsiz kishilarga ishoradir. Romanda Anvar bilan Ra’noning sevgi sarguzashti, qalb nazokati shoirona tarannum etilgan. Maktabdor Solih mahdumning yumoristik obrazi adabiyotshunoslikda yozuvchining jiddiy yutug’i, kashfiyoti sifatida e’tirof qilingan.

„Oq soʻyloq“, baʼzan „Oq soʻyloqtish“ oʻlaroq tarjima qilinadi (inglizcha: White Fang) — amerikalik yozuvchi Jack London qalamiga mansub roman. Kitob oʻlaroq birinchi marta 1906-yil „Macmillan“ nashriyoti tomonidan chop etilgan. Ilk bor oʻsha yili „Outing“ jurnalida chop etilgan.Romandagi hodisalar 1890-yillarda Kanadada sodir boʻladi. „Oq soʻyloq“ muallifning „Yovvoyilik chaqirigʻi“ (inglizcha: The Call of the Wild) romanining sherigi va mavzu jihatdan aksidir. „Oq soʻyloq“ romanining bosh qahramoni boʻri boʻlsa, „Yovvoyilik chaqirigʻi“ romanining bosh qahramoni xonakilashtirilgan it haqidadir. „Oq soʻyloq“ gʻarbda roman hisoblanadi. Rossiyada, shu sabab Oʻzbekistonda ham qissa deb yuritiladi. Romanni oʻzbek tiliga Olim Otaxon tarjima qilgan. Oʻzbekcha nashr 2010-yil Toshkent shahrida Gʻafur Gʻulom nomidagi nashriyot-matbaa uyida chop etilgan.

Mashhur ingliz yozuvchisi, detektiv qirolichasi Аgata Kristining asarlari dunyoning yuzdan ortiq tillariga tarjima qilingan. Аgata Kristi umrining oxiriga qadar 75 ta detektiv, 8 ta ishqiy roman, 17 ta pyessa va ko’plab hikoyalar yozgan. Uning ko’pgina asarlari sahnalashtirilgan.«Qora qarg’alar siri», «Unta negr bolasi» filmlari yodingizdadir.Jumladan, Аgata Kristi asarlari keyingi to’rt-besh yil ichida o’zbek tiliga tarjima qilina boshlandi. Shu paytgacha uning asarlarini o’zbek o’quvchilari rus tilida o’qib kelishayotgandi. Endilikda esa o’zbek tiliga rus va ingliz tillaridan tarjima qilinmoqda.Qo’lingizdagi kitobda detektiv janrining qirolichasi nomini olgan yozuvchining eng qiziqarli hikoyalaridan oltitasi tanlab olingan. Ushbu hikoyalar bir-biridan qiziqarli, sirliligi bilan kitobxon eʼtiborini tortadi.Yozuvchining asarlari kitobxonni voqealarning sirli jumboqqa boyligi bilan o’quvchilarni o’ziga tezda jalb qila oladi. Uning izquvar qahramonlari fikri tiniqligi, jinoyatlarni fosh qilishda yaqindan ishtirok etishi bilan ajralib turadi. Аyniqsa, qo’ng’iz mo’ylov Puaroning jinoyatlarni fosh etishdagi ishtiroki yoki Marpl xonimning voqealar jarayonidagi faol ishtiroki va jinoyatlarni ochishda masalaning yechimida uzining aniq xulosasini berishi kishini hayratga soladi. Siz, aziz o’quvchi kitobni o’qish jarayonida bunga amin bo’lasiz.

MOPАSSАN (Maupassant) Gi (toʼliq nomi Аnri Rene Аlьber Gi) de (1850.5.8, Turvilyasyur-Аrk yaqinidagi Miromenilь qalʼasi —1893.6.7, Parij) — frantsuz yozuvchisi, Ruan litseyini tugatgan. 1870—71 y.larda franko-prus urushida qatnashgan, Gi de Mopassan Floberning shogirdi, rus alibi Ivan Turgenevni ustoz sanab, unga bagʼishlab maqolalar yozgan. Аdabiyotga 1880 y.da sheʼrlar toʼplami va «Doʼndiq» novellasi b-n kirib kelgan. U 6 roman,18 hikoyalar toʼplami, ocherk va pьesalar, koʼplab maqolalar va b. asarlar muallifi. Mopassan ijodi uchun turmushni obʼektiv tasvirlash, tilining sodda (tabiiy) va taʼsirchanligi, «hayotni oʼzidanda ishonchli tasvirlash», qahramonlar obrazini ularning xarakter va xis-tuygʼulari orqali yaratishga intilish xarakterli. Mopassan maʼnaviy qashshoq, munofiq kishilar obrazining butun bir silsilasini yaratgan («Javohirot», «Oila bagʼrida»,«Vasiyatnoma» «Bochkacha», «Iblis» va b.). Uning «Daydi», «Shkaf», «Gadoy» kabi novellalarida turmush qaʼriga uloqtirilgan notavonlar hayoti tasvirlangan. Muhabbatni mol-dunyodan iborat deb biluvchi, shu bois har qadamda oʼzini sotishga tayyor ayollar obrazi «Ivetta»,«Haqqoniy tarix» va b. asarlarida mahorat b-n chizilgan. Mopassan sof muhabbat («Oy yogʼdusi», «Baxt»)ni kuylaydi va maʼnaviy yuksak oddiy kishilarni qadrlaydi («Simon ota», «Marten qizalogʼi»), vatanparvar va jasoratli insonlarni tarannum etadi («Doʼndiq», «Madmuazelь Fifi», «Milon amaki»). Uning «Hayot» (1883), «Аzizim» (1885), «Mont-Oriolь» (1886), «Pьer va Jan» (1887—88) kabi romanlarida umumbashariy mavzular, mansabparastlar qismati, boylik orttirishga xuruj qilish yuksak mahorat bilan tasvirlab berilgan. «Oʼlimdek kuchli» (1889), «Bizning qalb» (1890) romanlarida esa psixologik ruh kuchli. «Hayot»,«Аzizim» romanlari (Ibrohim Gʼafurov tarjimasi) va bir qancha hikoyalari oʼzbek tiliga tarjima qilingan (Oʼzbekiston Milliy entsiklopediyasidan).

Abdulla Qodiriy – XX a. yangi o’zbek adabiyotining ulkan namoyondasi, o’zbek romanchiligining asoschisi; 20-yillardagi muhim ijtimoiy-madaniy jarayonlarning faol ishtirokchisi. Bog’bon oilasida tug’ilgan.Abdulla Qodiriy ikkinchi yirik asari “Mehrobdan chayon”ni 1928-yil fevralda yozib tugatdi. Roman 1929-yil Samarqandda bosilib chiqdi. Garchi bu roman mavzui ham XIX adabiyot hodisalari – “xon zamonlari” davridagi o’zboshimchaliklarni ko’rsatishga qaratilgan bo’lsada, unda roman yozilgan davr ruhi kuchli. Asarni “Mehrobdan chayon” deb atash, ziyoli ulamolarni qahramon qilib tanlashdan murod muqaddas dargoh – sajdagohdan chiqqan , o’sha dargohga nomunosib munofiq , qallob, tuban kimsalarga, hasadgo’y, e’tiqodsiz kishilarga ishoradir. Romanda Anvar bilan Ra’noning sevgi sarguzashti, qalb nazokati shoirona tarannum etilgan. Maktabdor Solih mahdumning yumoristik obrazi adabiyotshunoslikda yozuvchining jiddiy yutug’i, kashfiyoti sifatida e’tirof qilingan.

Abdulla Qodiriy – XX a. yangi o’zbek adabiyotining ulkan namoyondasi, o’zbek romanchiligining asoschisi; 20-yillardagi muhim ijtimoiy-madaniy jarayonlarning faol ishtirokchisi. Bog’bon oilasida tug’ilgan.Abdulla Qodiriy ikkinchi yirik asari “Mehrobdan chayon”ni 1928-yil fevralda yozib tugatdi. Roman 1929-yil Samarqandda bosilib chiqdi. Garchi bu roman mavzui ham XIX adabiyot hodisalari – “xon zamonlari” davridagi o’zboshimchaliklarni ko’rsatishga qaratilgan bo’lsada, unda roman yozilgan davr ruhi kuchli. Asarni “Mehrobdan chayon” deb atash, ziyoli ulamolarni qahramon qilib tanlashdan murod muqaddas dargoh – sajdagohdan chiqqan , o’sha dargohga nomunosib munofiq , qallob, tuban kimsalarga, hasadgo’y, e’tiqodsiz kishilarga ishoradir. Romanda Anvar bilan Ra’noning sevgi sarguzashti, qalb nazokati shoirona tarannum etilgan. Maktabdor Solih mahdumning yumoristik obrazi adabiyotshunoslikda yozuvchining jiddiy yutug’i, kashfiyoti sifatida e’tirof qilingan.

Mashhur amerikalik adib Fenimor Kuperning oʼzbek kitobxoniga havola qilinayotgan ushbu romani «Koʼn Paypoq» beshlik — pantalogiyasining toʼrtinchi kitobidir. Аsarda abjir ovchi Natti Bampo bilan Oliver Edvardsning sarguzashtlari hamda mogikanlar sardori Chingachgukning fojiali oʼlimi aks ettiriladi. Аsarda Vatanga muhabbat, doʼstlik, sevgi va sadoqat singari ezgu tuygʼular qadrlanadi.

Mazkur romanda mustaqil O’zbekiston Respublikasiga tahdid slogan ichki va tashqi g’animlarning kirdikorlari, hayotda adashib yurgan ba’zi yoshlarning ayanchli qismati, Markaziy Osiyo xalqlari o’rtasidagi o’zaro do’stlik hamda umumiy dushmanga qarshi hamjihatlik bilan olib brogan kurashlari, yoshlar o’rtasidagi Ona Vatan va sevimli yorga bo’lgan chin muhabbat tuyg’ulari qalamga olingan.

“Ezgulik matlabida dardu hasrat cheka bilish ham insondagi noyob fazilatdir” deb yozgan edi shveytsariyalik mashhur adib Maks Frish. “Hasrat” iborasini Frish va uning izdoshlari yaratgan deyarli barcha asarlarga nisbatan qoʼllash mumkin. Zero, oʼtgan asrning yetmishinchi-saksoninchi yillarida Shveytsariya adabiyotida shu ijodkorlar boshlab bergan yangicha yoʼnalish aynan inson qalbini taftish etishi, uning tafakkurida sodir boʼlayotgan oʼzgarishlar, psixologik kechinmalar – ichki tugʼyonlar, “aybsiz aybdorlik” hissi, muxtasar aytganda – insoniy hasratni ifodalashi bilan eʼtibor qozongan edi.Inson hech kimni oʼzini bilganchalik bilolmaydi, tushunolmaydi, bu – imkonsiz. Shundanmi, Maks Frish ijodida oʼzini oʼzi “fosh etish” – avtobiografik tamoyil ustunlik qiladi. Soʼzga gʼoyat tejamkor adib hikoyalari ilk qarashda anchayin bir tasvir, etyud, yoʼl-yoʼlakay qoralangan qaydlarga oʼxshaydi; aksariyati yozuvchining kundaligida dunyoga kelganining boisi ham shunda. Koʼpincha janr talablaridan yiroq, tayin yechimga ham ega emasdek koʼringan bu asarlar, aslida mazmun-mohiyatning salmogʼi, psixologik yondashuvning teranligi bilan kitobxonni oʼziga jalb etadi.Koʼplab qissa va romanlar muallifi Maks Frishning ana shunday oʼzgacha bir uslubda bitilgan ushbu hikoyasi jurnalxonlarimizni ham befarq qoldirmas degan umiddamiz.